Prawo z kalendarzem w ręku – 19.08. Dzień Fotografii
Udając się na urlop czy wakacje, chcąc zatrzymać czas wypoczynku ze sobą na dłużej, wykonujemy często fotografie otoczenia, różnych obiektów w tym obiektów architektury, które nas interesują. Używamy w tym celu różnego rodzaju sprzętu rejestrującego obraz, aparatu w smartfonie, mniej profesjonalnych aparatów, profesjonaliści także zaawansowanego sprzętu z różnymi dodatkami.
Bez względu na to, czy zajmujemy się wykonywaniem zdjęć okazjonalnie, czy też profesjonalnie, oraz jakiego urządzenia do tego używamy, łączy nas jedno, warto, aby przy wykonywaniu i dzieleniu się z innymi naszymi wakacyjnymi zdjęciami, robić to zgodnie z prawem. Pomaga nam w tym Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., w której regulacjach przynajmniej ogólnie warto się orientować.
Z perspektywy prawa autorskiego istotne jest nie tylko to, kto daną fotografię wykonał, ale też kto lub co na wykonanym zdjęciu się znajduje.
W kontekście niniejszego artykułu należy wskazać, że fotografie, co do zasady, są utworami. Oznacza to, że o ile mają one twórczy oraz indywidualny charakter i zostały wykonane przez człowieka – to w rozumieniu prawa autorskiego są utworami i mogą podlegać ochronie.
Podmiotem uprawnionym z tytułu autorskich praw majątkowych, od którego zgody, uzależniona jest możliwości rozpowszechniania i korzystania ze zdjęcia, w tym np. jego publikacji w mediach społecznościowych jak Instagram, Facebook, będzie osoba, która daną fotografię zrobiła (TWÓRCA 😊 ) , a nie np. właściciel aparatu użytego do jego wykonania. Tym samym np. jeśli prosimy kogoś, np. postronnego, o wykonanie nam zdjęcia, to w myśl przepisów prawa autorskiego, to ta osoba jest autorem fotografii, a tym samym to od jej ewentualnej zgody bądź jej braku, zależy możliwość i zakres korzystania z fotografii – włącznie z jej publikacją. O ile oczywiście w praktyce, chyba nikt nie zwraca się w takiej sytuacji o udzielenie zgody przez autora, o tyle z punktu widzenia prawniczych rozważań, osoba będąca autorem zdjęcia powinna udzielić nam zgody na jego rozpowszechnianie – czy to w formie umowy licencyjnej czy też przenoszącej autorskie prawa majątkowe.
Z drugiej strony, patrząc pod nieco innym kontem można by założyć w takiej sytuacji, iż osoba, którą poprosiliśmy o wykonanie nam zdjęcia jest przez nią wyrażona w sposób dorozumiany – bez formalnych oświadczeń – i z całą pewnością jest to najbliższy praktyce pogląd.
Warto także mieć świadomość, że istotnym jest nie tylko kto, ale także i co fotografuje. Kiedy fotografujemy zabytki, pomniki, czy też różne dzieła architektury z odpowiedzialnością może być już różnie, o czym poniżej. Z uwagi na szeroką definicję utworu według prawa autorskiego, wiele z otaczających nas obiektów, może być przedmiotem jego ochrony. Ustawodawca w Polsce przewidział tzw. prawo panoramy. Zgodnie z nim fotografujący może szeroko udostępniać zdjęcia obiektów- np. budynków czy obiektów małej architektury, pomników i innych.
A co ze znajomymi na naszych wakacyjnych zdjęciach ? (FB itp.?) -potrzebna zgoda na rozpowszechnianie. Czym jest zgoda na wykorzystanie wizerunku z Prawa autorskiego? Przede wszystkim jest oświadczeniem woli na wykorzystanie wizerunku osoby je składającej. W przypadku osoby pełnoletniej mamy więc do czynienia z samodzielnym oświadczeniem woli lub oświadczeniem stanowiącym element umowy. W przypadku osób pomiędzy 13 a 18 rokiem życia, gdy ta zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, zgoda dziecka musi — dla swojej ważności zostać potwierdzona zgodą rodziców. Jeżeli rozpowszechnienie wizerunku ma dotyczyć dzieci poniżej 13 roku życia, wymagana jest zgoda rodziców.
Rozpowszechnianie wizerunku dziecka dotyczy istotnych spraw dziecka. Dlatego też zgodnie z art. 97 Kodeku rodzinnego i opiekuńczego rodzice wspólnie rozstrzygają kwestie zgody na rozpowszechnienie wizerunku swojego dziecka. Oznacza to, że oboje rodzice muszą wyrazić na to zgodę. W sytuacji braku porozumienia kwestię rozpowszechnienia wizerunku dziecka będzie rozstrzygał sąd.
Zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku nie jest wymagane, jeżeli dotyczy:
- wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
- osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza
Na koniec warto wspomnieć, że ochrona autorskich praw majątkowych, która wprowadza ograniczenia co do korzystania z utworów, ma ograniczony czasowo charakter. Ochrona wygasa po upływie 70 lat od śmierci autora danego utworu. Większość dzieł znajdujących się zatem w przestrzeni publicznej można swobodnie fotografować, bez obawy o prawne konsekwencje