Prawo z kalendarzem w ręku – 23.05. Dzień żółwia

W dniu dzisiejszym obchodzimy stosunkowo młode, lecz celebrowane na skalę międzynarodową święto – dzień żółwia. Choć nazwa sugeruje, iż dzień ten jest poświęcony jedynie wąskiej grupie zagrożonych kręgowców, to jednak celem tego dnia jest szersze uświadomienie społeczeństwu zmian środowiskowych oraz wpływu poszczególnych jednostek na ochronę królestwa zwierząt. 

Choć naturalnym wydaje się, iż dzisiejszy dzień z serii prawo z kalendarzem w ręku z uwagi na swoje nawiązanie do zagrożonych gatunków jakimi są także żółwie,  bezpośrednio zmierza do przytoczenia regulacji ustawy o ochronie zwierząt lub ustawy Prawo ochrony środowiska, to tym razem nie dążymy do realizacji sentencji, iż najprostsze rozwiązania zawsze okazują się najlepsze. 

W dniu dzisiejszym skupimy się na żółwim tempie, a zatem i opieszałości instytucji publicznoprawnych. 

Pierwszą interpretacją tego pojęcia może być powiązanie z opieszałością Sądu w rozpoznaniu toczącej się sprawy. Choć Sądy w dzisiejszych czasach rozpoznają niezliczone ilości spraw, które niejednokrotnie posiadają w swoich zasobach stosy dokumentów do analizy, społeczeństwo oczekuje, iż instytucja którą obdarza się tak dużym zaufaniem, będzie działała bez zbędnej zwłoki. Nierzadko spotykamy się ze stwierdzeniem, iż musimy poczekać na termin rozprawy kilka miesięcy, co czasami przeradza się w kilka lat (w zależności od Sądu oraz instancji). Zdarzają się przypadki, kiedy to zwykle po ludzku, nasza sprawa zostaje zapomniana i bez jakichkolwiek powodów, postępowanie się nadmiernie przedłuża. 

Czy istnieją jakieś rozwiązania aby temu zapobiec lub zmobilizować Sąd do działania? Rozwiązanie które przychodzi na myśl w pierwszej kolejności, to złożenie w sprawie wniosku o rychłe rozpoznanie sprawy. Ale czy istnieją jakieś rozwiązania, gdy wniosek o rychłe rozpoznanie sprawy ewoluuje i stanie się wnioskiem o rychłe rozpoznanie wniosku o rychłe rozpoznanie sprawy itp.? Porządek prawny przewiduje możliwość złożenia skargi o naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Rozwiązanie takie przewiduje nawet możliwość uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia w przypadku stwierdzenia przewlekłości postępowania. Rozwiązanie takie obarczone jest jednak pewnymi minusami. Jak to bywa w świecie prawniczym, każde rozwiązanie zależy od interpretacji, która z kolei może być różna w zależności od tego, której ze stron interesu bronimy. W przypadku skargi o której mowa powyżej, przesłanką uprawniającą do jej złożenia jest naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Jak to jednak bywa ze zwrotami ocennymi i wyrażonymi w sposób ogólnikowy, nie w każdym przypadku ten sam okres bezczynności organu będzie uprawniał do wystąpienia z taką skargą. Co do zasady przyjmuje się, iż kilka miesięcy „ciszy” może zostać uznane za zbędną zwłokę, jednak względnie proste rozwiązanie może zostać zniweczone przez podjęcie przez Sąd jednej, nawet najbardziej banalnej czynności. Dodatkowo niejednokrotnie w orzecznictwie prezentowano pogląd, zgodnie z którym w okresie w którym gdy już po złożeniu skargi, a przed jej rozpoznaniem, Sąd w głównej sprawie podjął jakiekolwiek czynności w sprawie, niweczy to cały proces skargowy i nie daje uprawnienia do dochodzenia zadośćuczynienia za bezczynność Sądu. 

Proces skargowy opisany powyżej, choć objęty wieloma niewiadomymi, zasługuje w niektórych przypadkach na zapamiętanie, bowiem jego istotą nie jest uzyskanie zadośćuczynienia, a zmobilizowanie Sądu do działania.

Opieszałość nie bywa jedynym problemem w świecie prawniczym. Spotykamy się także z sytuacjami, gdy organy są nazbyt aktywne. Przykładem może być notoryczne wszczynanie przez organ administracji publicznej postępowań na skutek wniesienia skargi. Przyjmijmy, iż na osiedlu domków jednorodzinnych powstała nowa restauracja, ciesząca się popularnością wśród klientów. Restauracja ta serwuje wyśmienite dania, których głównym składnikiem są owoce morza. Na domiar złego, koło restauracji powstał plac zabaw dla dzieci. Sąsiedztwo zatem zaczęło odczuwać nie dość, że nieprzyjemne zapachy owoców morza, to restauracja każdego dnia produkuje niezliczone ilości śmieci, zaś hałas bawiących się i krzyczących dzieci jest głośny i uciążliwy dla pobliskich mieszkańców. Sąsiedzi zatem, aby uprzykrzyć właścicielom restauracji prowadzenie działalności gospodarczej, notorycznie składają do różnych organów administracji publicznej skargi. Niejednokrotnie skargi są składane w niewielkich okresach czasu, zaś przedmiot skargi zazwyczaj dotyczy tych samych lub podobnych okoliczności faktycznych. 

W takich przypadkach, gdy skargi z uwagi na niedawne kontrole mogą być uznane za niezasadne, organy administracji publicznej mają możliwość, nie zaś obowiązek, odmówić wszczęcia postępowania. Jednak można zauważyć, iż organy w takich sytuacjach narażają się na większe konsekwencje w przypadku odmowy wszczęcia postępowania i przeprowadzenia kontroli (nawet licznych), niż w przypadku notorycznego wszczynania postępowania, nawet tego niezasadnego. W tym przypadku większe możliwości ochrony swoich praw mają podmioty wnoszące skargę, które (nawet jedynie w teorii) zmierzają do ochrony swoich praw, niż podmiot potencjalnie te prawa naruszające. 

Zauważyć należy, iż wnoszący zawiadomienie o nieprawidłowościach ma obowiązek opatrzenia skargi swoimi danymi osobowymi, jednak dane te nie zostają na żadnym etapie postępowania ujawnione, chyba że osoba ta uzyska status strony w postępowania administracyjnym. Wobec tego, przedkładając to na powyżej opisany przykładowy stan faktyczny, właściciele restauracji nie mają w postępowaniu administracyjnym możliwości przeciwdziałania niezasadnym skargom sąsiadów, bowiem organy administracji publicznej mają prawo, a wręcz obowiązek, przeprowadzenia kontroli restauracji, a przy okazji, wnoszący skargi są chronieni w zakresie ujawnienia ich danych osobowych. Jednakże to od organu administracji zależy, czy skarga która obejmuje swoim zakresem tożsame zarzuty, które stanowiły przedmiot postępowania które zakończyło się kontrolą, a w wyniku której nie zostały stwierdzone żadne naruszenia, otrzyma dalszy bieg – czy zostanie zakończona odmową wszczęcia postępowania.

W tego typu przypadkach, nadmierna mobilizacja w działaniu organów publicznych nie zawsze odnosi skutek w ochronie praw, a staje się niejako uciążliwością. 

Świadomość istnienia pewnych rozwiązań prawnych, w jednych sytuacjach powodujących powstanie uciążliwości lub bezprzedmiotowych, w innych sytuacjach może dawać pole do dyskusji i wypracowania innych ciekawych rozwiązań ochrony swoich praw. Nie zawsze zatem warto z marszu dyskredytować daną instytucję przewidzianą przez przepisy prawa.