DATA:  16.10.

Autor: Klaudia Zięba

Kolejnym z serii świąt nietypowych, obchodzonych na całym świecie, jest – dzień szefa. Najczęściej pojawiającymi się zagadnieniami rozważanym w kontekście świętowania dzisiejszego dnia są m.in. istotne cechy przywódcze dobrych liderów, pojęcie Work-life Balance lub oczekiwania współpracowników względem dobrego zarządcy. Wobec powyższego, krążące określenie szefa, jakoby był on ojcem i matką w jeden osobie, dającej dodatkowo comiesięczne kieszonkowe ma w sobie wiele z prawdy.

W ujęciu prawnym w dzisiejszym dniu warto poświęcić chwilę celem omówienia często pojawiającego się pytania o odpowiedzialność członków Zarządu Spółki za jej zobowiązania, przy czym nasze dzisiejsze opracowanie ograniczymy do zobowiązań w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ze szczątkowym przywołaniem regulacji dotyczących innych spółek kapitałowych.

System odpowiedzialności w spółkach kapitałowych wyklucza co do zasady odpowiedzialność wspólników za zobowiązania Spółki. W obowiązującym systemie, Spółka może egzekwować odszkodowanie od osób pełnionych funkcję członków organów Spółki.  Odpowiedzialność wynikająca z art. 293, 300¹²⁵ oraz 483 Kodeksu spółek handlowych dotyczy zarówno zaniechania, jak i działania oraz jest solidarna pomiędzy wszystkimi członkami organów Spółki, wtedy, gdy szkoda powstała na skutek działania tych wszystkich organów (członków). Przyjmuje się, że odpowiedzialność ta ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej ex contractu, tj. bazuje na więzi zobowiązaniowej, które naruszenie niesie za sobą powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2008 roku, sygn. akt: II CSK 118/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2019 roku, sygn. akt: V CSK 207/18). Przyjęcie kontraktowego charakteru tej odpowiedzialności wprowadza możliwość jej umownej modyfikacji na podstawie art. 473 § 1 Kodeksu Cywilnego, poprzez zaostrzenie zasad odpowiedzialności członków organów Spółki.

Niewykonanie bądź nienależyte wykonanie obowiązków powiązane winno być z naruszeniem przepisów prawa lub postanowień umowy Spółki. Zatem niezastosowanie się członka zarządu do uchwał oraz decyzji innych organów, może stanowić podstawę do uznania odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę tylko o tyle, o ile postanowienia te mają umocowanie w przepisach prawa, bądź postanowieniach umownych (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 czerwca 2018 roku, sygn. akt: VII AGa 156/18). Natomiast niewykonanie postanowień, o których mowa powyżej, a które to zostały wydane bez prawidłowego upoważnienia – niezastosowanie się do nich nie może co do zasady uzasadniać podleganie takiej odpowiedzialności (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 marca 2015 roku, sygn. akt: I ACa 825/14).

Odpowiedzialność wynikającą z art. 293, 300¹²⁵ oraz 483 KSH należy odróżnić od odpowiedzialności za zobowiązania Spółki. Jeżeli wierzytelność zostanie zaspokojona przez jedną lub kilka osób, powoduje to umorzenie zobowiązania także po stronie reszty osób. Ci ostatni jednak mają prawo domagania się̨ zwrotu świadczenia od pozostałych osób w takich częściach, jakie wynikają̨ ze stosunku prawnego łączącego współdłużników.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej, o której mowa w niniejszym ustępie, są: niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków, szkoda, związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków, a szkodą oraz zawinienie. Spółka  chcąc dochodzić spełnienia zobowiązania wynikającego z powstałej odpowiedzialności, powinna udowodnić́ szkodę i niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków, zaś na członku zarządu spoczywa ciężar dowodu braku jego winy (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2015 roku, sygn. akt: II CSK 554/14). Dodatkowo nowelizacją Kodeksu salek handlowych w 2023 roku wprowadzono nową regulację wyłączając odpowiedzialność odszkodowawczą członka Zarządu. W świetle nowych przepisów, członek Zarządu nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec Spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.

Odpowiedzialnością tą objęte są wszelkie działania członków organów, które są sprzeczne z prawem lub postanowieniami umowy spółki, o ile są zawinione. Osoba, w stosunku do której zwrócono się z roszczeniem o naprawienie szkody, może uchylić się od odpowiedzialności, wykazując brak swego zawinienia.

Jeżeli chodzi zaś o regulacje w przypadku odpowiedzialności członków Zarządu za zobowiązania Spółki, odpowiednie uregulowanie zostało przewidziane w art. 299 Kodeksu spółek handlowych – w przypadku bezskuteczności przeprowadzonej egzekucji z majątki Spółki, za długi odpowiadają majątkiem osobistym członkowie Zarządu. Nadto, na podstawie art. 21 Prawa upadłościowego, Zarząd może opowiadać za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie. Warto wspomnieć, iż nieterminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości może skutkować zakazem prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia określonych funkcji, w tym w zarządzie czy radzie nadzorczej.

Odpowiedzialność za zobowiązania Spółki jest odpowiedzialnością osobistą, subsydiarną wobec Spółki, tzn. zależną od bezskuteczności egzekucji z majątku Spółki, o czym już wspomniano powyżej. Wykazanie bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że Spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela.

Uwolnienie się od odpowiedzialności przez członka Zarządu jest możliwe, gdy członek Zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Przy wykazaniu i ocenie braku winy członka Zarządu należy stosować tzw. podwyższony miernik staranności – np. ciężka lub nagła choroba, która uniemożliwia złożenie wniosku.

Powyżej opisane dwa typy odpowiedzialności należy zatem odróżnić w swojej konstrukcji, bowiem w praktyce często są one mylone. Powyżej opisana odpowiedzialność nie wyklucza nadto dochodzenia odpowiedzialności członków Zarządu względem osób trzecich na zasadach ogólnych, tj. przepisów Kodeksu cywilnego.